نام های روز آخر

    در قرآن، بیش از صد نام برای قیامت ذکر شده است؛ مانند: یوم الحسرْ، یوم الندامْ، یوم المحاسبْ، یوم الواقعْ، یوم القارعْ، یوم الراجفْ، یوم الطلاق، یوم الفراق، یوم الحساب، یوم الحکم، یوم العذاب و...؛ ولی معروف‏ترین نام‏ها یوم القیامه است که 70 بار در قرآن مجید ذکر شده و حکایت از قیام عمومی بندگان و رستاخیز عظیم انسان‏ها می‏کنند و توجه به آن انسان به قیام در این دنیا برای انجام وظیفه دعوت می‏نماید. 

                                                             

- یوم القیامة

      این نامه که از مشهورترین نامهای روز رستاخیز است، و درست هفتاد بار در قرآن مجید تکرار شده، از جمله می فرماید: «ما ترازوهای عدل را در روز قیامت نصب می کنیم» (سوره انبیاء، آیه 47).

در اینکه چرا آن روز، روز قیامت و به پا خواستن نامیده شده، خود قرآن مجید از این مسأله پرده برداشته می گوید: «در آن روز مردم، در برابر خداوند به پا می خیزند» (و در دادگاه عدل او حاضر می شوند) . (سوره مطففین، آیه 6).

و نیز در آن روز فرشته اعظم خداوند که نامش «روح» است با سایر ملائکه در یک صف برای اجرای فرمان خدا قیام می کنند. (سوره نبأ، آیه 38).

و نیز در آن روز شاهدان و گواهان، برای شهادت بر اعمال انسانها به پا می خیزند. (سوره غافر، آیه 51).

و بالاخره در آن روز حساب و کتاب، برپا می شود (سوره ابراهیم، آیه 41).

 انسان هنگامی که می خواهد به طور جدی کاری را انجام دهد به پا می خیزد و آماده اجرا می شود، «قیام» دلیل بر تصمیم و اراده محکم و آمادگی و احترام نسبت به انجام کاری است، و شاید به همین دلیل واژه «قیامت» در قرآن مجید، این همه تکرار و تأکید شده است.

اضافه بر اینها، قیام مردگان از قبرها، خود نیز یکی از دلائل این نامگذاری است.

در حدیثی از امام علی بن الحسین علیه السلام می خوانیم: «شدیدترین ساعات انسانها، سه ساعت است، ساعتی که فرشته مرگ را در برابر خود می بیند، و ساعتی که از قبر بر می خیزد و ساعتی که در برابر خداوند متعال می ایستد». (بحارالانوار، جلد 7، صفحه 105، حدیث 19).

- الیوم الآخر

      نام دیگری که بسیار مشهور و معروف است، و در قرآن مجید به طور گسترده آمده است: (سرای دیگر) و (روز دیگر) یا به طور خلاصه «الآخرة» است که یکصد و چهل بار در قرآن مجید در سوره های مختلف امده است.

در آیه 177 سوره بقره در توضیح معنی نیکوکاری می فرماید: «نیکی (نیکوکاران) کسانی هستند که به خدا و روز دیگر و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده اند...».

 باز در تعبیر دیگر در آیه 4 سوره بقره می فرماید: «مؤمنان حقیقی کسانی هستند که نسبت به آخرت یقین دارند».

و در آیه 4 سوره ضحی آمده است «عالم آخرت از عالم نخستین برای تو بهتر است».

این بیانگر این واقعیت است که سیر تکاملی انسان از این جهان شروع می شود. و ادامه می یابد، جهان دیگر آخرین مرحله این مسیر است، دنیا به معنی منزلگاههای میان جاده است. و آخرت منزل نهائی و ابدی است.

این هشداری است به همه انسانها که دنیا را سرای جاودان نشمرند، دل به آن نبندند، آن را هدف نهائی نشمرند، و تمام نیرو و قدرت خود را صرف آن نکنند، بلکه از آن به صورت گذرگاهی برای رسیدن به سرای دیگر بهره گیرند.

- یوم الحساب

      دیگر از اسامی مشهور قیامت «یوم الحساب» است که در پنج آیه از قرآن مجید آمده است و این نام به خاطر آن است که تمامی اعمال آدمی از کوچک و بزرگ، جزئی و کلی، معنوی و مادی،بدنی و روحی بدون استثناء در آن روز مورد محاسبه قرار می گیرد.

به هر حال یکی از روشنترین برنامه هائی که در روز قیامت انجام می گیرد، و اصولا قیام قیامت به خاطر آن است، مسأله حساب الهی است که شرح چگونگی آن به خواست خدا در بحثهای مربوط به منازل آخرت خواهد آمد.

- یوم الدین

      این نام نیز به طور گسترده در قرآن به کار رفته و تعداد آیاتی که در آن «یوم الدین» آمده است سیزده مورد است که از همه مشهورتر در زبانها در سوره حمد است. «مالک یوم الدین» «او مالک روز جزا است».

- یوم الفصل

    نام دیگر روز قیامت «یوم الفصل» (روز جدائی) است. این نام شش بار در قرآن مجید تکرار شده  از جمله در سوره نبأ آیه 17: «روز جدائی، میعاد همگان است».

این تعبیر تعبیر بسیار پر معنائی است که بیانگر جدائیها در آن روز عظیم است: جدائی حق از باطل، جدائی صفوف مؤمنان و صالحان از کافران و مجرمان، جدائی برادر از برادر، و پدر و مادر از فرزند. و جدائی سرنوشت خوبان و بدان.

- یوم الخروج

    این نام تنها در یک آیه قرآن مجید آمده است، در آیه 42 سوره «ق» ضمن اشاره به روزی که نفخ دوم صور دمیده می شود، می فرماید: «آن روز روزی است که همه اموات زنده شده (و از قبرها) خارج می شوند». آری آن روز روز خارج شدن است از مرگ به حیات و از عالم برزخ به عالم آخرت، و از درون به برون، و از پنهان به آشکار!

همین معنی به شکل دیگری در آیه 43 معارج آمده است آنجا که می فرماید: «روز موعود آنها همان روزی است که از قبرها به سرعت خارج می شوند. گوئی به سوی بتهایشان می دوند»!  واین نشان می دهد حوادث قیامت در آغاز کار با سرعت فوق العاده ای انجام می گیرد

- الیوم الموعود

      این نام نیز تنها در یک آیه از قران آمده است، در آغاز سوره بروج آیه 2 به عنوان یک سوگند مهم می فرماید: «سوگند به آن روز موعود» روزی که وعده گاه همه آنجا است و تمام انبیاء و عده آن را داده اند.

شبیه این «نام» با تعبیر دیگری در آیه 83 زخرف آمده است«آنها را رها کن تا در باطل خود غوطه ور باشند و سرگرم بازی شوند، تا روزی را که به آنها وعده داده شده است ملاقات کنند».

- یوم الخلود (روز جاودانگی)

     این تعبیر تنها یک بار در آیات قرآن به چشم می خورد، آنجا که می فرماید: «در آن (بهشت جاویدان) به سلامت داخل شوید. آن روز جاودانگی است». (سوره ق، آیه 34). انتخاب این نام به خاطر بیان ابدیت این پاداش عظیم الهی و این پاداش بزرگ نیکوکاران و تمام نعمتهای آن است و در حقیقت یوم الخلود بعد از ورود در بهشت آغاز می شود.

البته مسأله خلود منحصر به نعمتهای بهشت نیست، عذابهای دوزخ نیز چنین است همان طور که در قرآن یا شده: «کیفر دشمنان خدا آتش است و سرای جاوید دوزخیان در آن خواهد بود» (فصلت، 28).

- یوم عظیم

     حال توصیف آن روز به عظمت به خاطر امور مهم بسیاری است که در آن روز بزرگ واقع می شود: پاداش و کیفر عظیم، دادگاه و حساب عظیم، حضور با عظمت خلایق در آن روز، و عظمت طول آن روز، عظمت هول و وحشت و هراس، و عظمت جنبشهای آغاز رستاخیز و خلاصه عظمت در تمام جهات.

11- یوم الحسرة

   این نام که تنها در یک آیه از قرآن مجید آمده، تعبیری است تکان دهنده از روز قیامت که روز حسرت و تأسف و ندامت است، «آنها را از روز حسرت بترسان، روزی که همه چیز پایان می یابد و حکم نهائی صادر می شود، و این در حالی است که آنها (هنوز) در غفلتند و ایمان نمی آورند»

 اندوه و تأسف و ندامت مفهوم آن است، و روز قیامت راستی روز اندوه و ندامت و حسرت شدید است، نه تنها برای بدکاران، بلکه حتی برای نیکوکاران، زیرا وقتی پاداشهای عظیم الهی را می بینند تأسف می خورند چرا بیشتر و بهتر کار نیک انجام نداده اند!

 تأسف و حسرت در دنیا قابل جبران است ولی در آنجا راهی برای جبران وجود ندارد و لذا باید آن روز را روز حسرت واقعی و روز حسرت بزرگ نامید، در آیه 56 سوره زمر می فرماید: «أن تقول نفس یا حسرتی علی ما فرطت فی جنب الله» «این هشدارها و اخطارها به خاطر آن است که مبادا کسی روز قیامت بگوید واحسرتا! از کوتاهی هایی که در اطاعت فرمان خدا کرده ام».

- یوم التناد (روز صدا زدن یکدیگر و یاری خواستن)

     بعضی گفته اند به خاطر آن است که دوزخیان و بهشتیان یکدیگر را صدا می زنند، دوزخیان می گویند: مقداری از آب گوارای بهشتی یا از روزیهای خدا داد به ما محبت کنید  و بهشتیان در پاسخ می گویند: خداوند اینها را بر کافران تحریم کرده است  (اعراف، 50).

یا اینکه فرشتگان مردم را برای حساب صدا می زنند و مردم فرشتگان را برای استمداد! یا اینکه مؤمن هنگامی که نامه اعمال خود را می بیند، از روی شوق فریاد می زند: «هاؤم اقرؤا کتابیة» «این نامه اعمال من است! ای مردم بیایید و آن را بخوانید»! (حاقه،19).

- یوم ثقیل (روز سنگین!)

      این نام نیز از نامهائی است که فقط یکبار در قرآن در سوره انسان آیه 27 به چشم می خورد: «آنها (مجرمان) زندگی زودگذر دنیا را دوست دارند، در حالی که پشت سر خود روز سخت و سنگینی را رها می کنند».

توصیف آن روز به ثقیل توصیفی است گسترده و پر معنی: سنگین از نظر محاسبه ها، مجازاتها، بار گناهان بر دوش مجرمان!

- یوم الأزفة (روز نزدیک)

      این نامگذاری بیانگر این واقعیت است که قیامت بیش از آنچه مردم فکر می کنند نزدیک است، تا بی خبران نگویند هنوز وقت بسیار است ! برای چنین روزی باید هر لحظه آماده بود.

آیه 1 سوره انبیاء: «روز حساب مردم بسیار به آنها نزدیک شده اما آنها در غفلتند و رویگردان هستند.»

- یوم عسیر (روز پرمشقت)

      مسلما آن روز برای کافران بسیار طاقت فرسا و مصیبت بار و دردناک است، به طوری که نیرومند ترین آنها را به زانو در می آورد و عاجز و بیچاره و ناتوان می سازد. سخت بودن آن روز برای کافران از این جهت است که در حساب بر آنها سخت گرفته می شود، نامه های اعمالشان به دست چپ آنها داده شده، صورتهایشان سیاه، بدنها کبود، چشمهایشان نابینا، و اعضاء بدنشان در حضور جمع به گناهان آنها گواهی می دهد و مایه رسوائی آنها می گردد.

- یوم الیم (روز دردناک)

    توصیف آن روز به دردناک بودن تنها به خاطر این نیست که عذابش الیم و دردناک است، بلکه علاوه بر این، آن روز از جهات زیادی مایه درد و رنج است؛ از جهت رسوائیها، ندامتها و پشیمانیهای کشنده، و انواع رنجهای روحی دیگر، مثلا انسان می بیند دیگران به وسیله او اهل بهشت شدند و او خودش دوزخی شد، دردناک به خاطر اینکه راه بازگشتی وجود ندارد، و به خاطر این که عذاب و رنجهایش جاودانی است.

- الیوم الحق

     سوره نبأ آیه 39«آن روز، روز حق است» آری واقعیتی است انکار ناپذیر، واقعیتی است که به تمام عالم آفرینش مفهوم می بخشد، و اگر آن روز نبود، واقعیت این جهان مفهوم نداشت.

یوم مشهود (روزی که همه آن را مشاهده می کنند)

     اهل آسمانها نیز شاهد و ناظر آن روزند. همه روزها مشاهده می شود، ولی انتخاب این توصیف برای قیامت از یک سو اشاره به قطعی بودن آن است و از سوی دیگر اشاره به اهمیت آن و حوادثی که در آن روی می دهد، و حضور عمومی همه خلایق در آن است.

یوم معلوم (روزی که برای همه معلوم است)

    آیه 50 سوره واقعه در برابر سؤال کفار از حیات بعد از مرگ آمده است: «بگو اولین و آخرین همگی در موعد روز معلومی گردآوری می شوند.»

1- آگاهی بر آن روز و تاریخ دقیق آن، و می دانیم این علم مخصوص خدا است، و هیچ کس از آن آگاهی ندارند، ولی نزد خداوند ثابت و قطعی و از هر نظر معلوم است.